De SABBAT in het Nieuwe Testament
De sabbat, zoals die in het Oude Testament tot ons komt, is een dag die strikt gehouden moet worden, op straffe van allerlei onheil.
Wordt de sabbat in het Nieuwe Testament ook zo duidelijk omschreven, of geeft het N.T. er een ander licht op?
We zullen dit nu gaan bestuderen.
De Farizeeën zeiden tegen Jezus:
Mattheüs 12:l-8"Zie, uw discipelen doen wat men op de sabbat niet mag doen" (n.l. aren plukken).
Jezus zegt dan: "Hebt gij niet gelezen wat David gedaan heeft, toen hij en die met hem waren honger kregen? Hoe hij het huis Gods binnengegaan is en zij de toonbroden gegeten hebben, waarvan hij, noch die met hem waren mochten eten, doch alleen de priesters? Of hebt gij niet gelezen in de wet, dat op de sabbat de priesters in de tempel de sabbat schenden zonder schuldig te zijn? Maar Ik zeg u: meer dan de tempel is hier. Indien gij geweten hadt, wat het zeggen wil: barmhartigheid wil Ik en geen offerande, dan zoudt gij geen onschuldigen hebben veroordeeld. Want de Zoon des mensen is heer over de sabbat."
Jezus geeft hier aan de Farizeeën een aantal lessen. De discipelen hadden honger, net als David, zegt Jezus. David oordeelde dat het beter was de toonbroden te eten, wat volgens de verordeningen verboden was, dan te sterven van de honger. Jezus veroordeelt dit denken niet. Integendeel Hij voegt er aan toe:
Marcus 2:27
"De sabbat is gemaakt om de mens, en niet de mens om de sabbat."
De priesters schonden in de tempel de sabbat ook, maar werden daarvoor niet veroordeeld. Dat zou natuurlijk ook te gek zijn. Hun werd opgedragen door Degene die ook de sabbat had ingesteld, hun werk te doen op de sabbat. De tempel was het huis van God, waar God gediend werd. Als het dienen van God inhoudt dat de sabbat geschonden wordt, is het dienen van God belangrijker dan het houden van de sabbat.
En dan zegt Jezus: "Meer dan de tempel is hier." Jezus is God. Hij werd gediend in de tempel. Daar was de tempel voor. Daarom is Hij ook meer dan de tempel. Hij is de Heer van alles, dus ook van de sabbat. Hij heeft de sabbat Zelf ingesteld. Het gebod is natuurlijk nooit groter dan de gebieder.
De Farizeeën veroordeelden de discipelen. Zij hadden niet begrepen wat het zeggen wil: "Barmhartigheid wil Ik en geen offerande." 1 Samuël 15:22
Jezus heeft dit al eerder gezegd en haalt hierbij 1 Sam. 15:22 aan, waar het onderwerp is: gehoorzamen en luisteren is beter dan het brengen van (brand- en slachtoffers. Ook in Hosea lezen we deze gedachtengang van God.
Hosea 6:6,
"Want in liefde heb Ik behagen en niet in slachtoffers. In kennis van God en niet in brandoffers."
Ook in Marcus wordt dit aangehaald:
Marcus 12:33"En Hem lief te hebben uit geheel het hart en uit geheel het verstand en uit geheel de kracht, en de naaste lief te hebben, als zichzelf, is meer dan alle brandoffers en slachtoffers."
Het blijkt, dat het door Jezus gebruikte woord: barmhartigheid, in de aangehaalde teksten van het O.T. niet voorkomt. Als Jezus dit woord gebruikt blijkt uit het verband met de aangehaalde teksten, dat Hij daarmee bedoeld: Gehoorzamen en luisteren naar God. Liefde tot God en de naaste, zijn belangrijker dan de strikte regels. Het gaat om de geest van het gebod.
Bij dit alles heft Jezus de sabbat niet op, maar laat alleen duidelijk zien, dat het houden van de sabbat geen zin heeft als niet naar God geluisterd wordt en Hij niet gehoorzaamd wordt.
Bij een andere gelegenheid: de genezing van een man op de sabbat, zei Jezus:
Mattheüs 12:10-14"het is geoorloofd op de sabbat wel te doen,"
Jezus zelf èn zijn volgelingen hielden de sabbat. Ook na zijn dood.
Lucas 23:56b
"En op de sabbat rustten zij naar het gebod."
In zijn 'rede over de laatste dingen' zegt Jezus over de dingen die gaan gebeuren vlak voor zijn terugkomst o.a.:
Mattheüs 24:20
"Bidt dat uw vlucht niet in de winter valle en niet op een sabbat,"
Zo vlak voor zijn komst naar de aarde, die na vandaag zal zijn, zal een groep mensen vluchten voor de gruwel der verwoesting, en Jezus roept hen op te bidden dat die vlucht niet net op een sabbat zal vallen. Waarom? Blijkbaar omdat Hij ervan uitgaat, dat het sabbatsgebod dan nog steeds van kracht is. Jezus heeft het tegen mensen van wie Hij kan zeggen dat zij gehaat zullen worden om Zijns Naams wil. Volgelingen dus van Jezus, of het nu Joden zijn of niet maakt dan niets meer uit. Het gehaat worden komt doordat zij zich vereenzelvigen met Jezus' Naam.
Jezus geneest een man op de sabbat en zegt hem:
Johannes 5:1-18"Sta op, neem uw matras en wandel."
Als Heer van de sabbat kon Hij dit gebod geven, wat uitging boven het sabbatsgebod. Bovendien was het dragen van het matras het gevolg van het 'wèl doen'. En zoals Jezus al eerder had laten zien is dit volledig geoorloofd. Toen de Joden Hem toch wilden vervolgen zei Jezus:
"Mijn Vader werkt tot nu toe en Ik werk ook."
vers 19: "De Zoon kan niets doen van Zichzelf, of Hij moet het de Vader zien doen; want wat deze doet, dat doet ook de Zoon evenzo."
Onder werken verstaat Jezus in dit geval 'wèl doen'. En zoals we hebben gezien is dit toegestaan op de sabbat. De Heer van de sabbat heeft dat gezegd.
Op verschillende plaatsen in Handelingen komt de sabbat ter sprake als de dag waarop men samenkwam om over bijbelse zaken te spreken.
De enige keer dat er verder nog over de sabbatdag gesproken wordt, is in Kol.2:16. Deze tekst behoeft een uitgebreid commentaar, evenals Hebreeën 4 waar gesproken wordt over de sabbatsrust. Beide teksten komen hierna uitgebreid aan de orde als we negen redenen bestuderen waarom christenen de zondag als rustdag houden.
We hebben nu een heleboel teksten over de sabbat gelezen. Het wordt tijd om ook de teksten op te zoeken die over de zondag gaan.
Helaas.... die staan niet in de bijbel. Dat is natuurlijk niet zo gek want ons Nederlandse woord ‘zaterdag’ staat er ook niet in. Toch is dat dezelfde dag als de sabbat. De dag die wij ‘zondag’ noemen wordt in de bijbel ‘eerste dag’ genoemd. Dus gaan we op zoek naar teksten waar die woorden in staan en die gaan over onze zondag.
Mattheüs 28:1
"Laat na de sabbat, tegen het aanbreken van de eerste dag der week, ging Maria van Magdala en de andere Maria het graf bezien."
Parallelteksten staan in Marcus, Lucas en Johannes:
Marcus 16:2
"En zeer vroeg op de eerste dag der week gingen zij naar het graf, toen de zon opging."
Lucas 24:1
"maar op de eerste der week gingen zij reeds vroeg in de morgenstond met de specerijen, die zij gereed gemaakt hadden, naar het graf."
Johannes 20:1
"En op de eerste dag der week ging Maria van Magdala vroeg, terwijl het nog donker was, naar het graf en zij zag de steen van het graf weggenomen."
Het vervolg van deze gebeurtenis lezen we o.a. in Marcus 16, en omdat het belangrijk is deze tekst zo duidelijk mogelijk te lezen, doen we dit uit de Staten vertaling. Die staat dichter bij de grondtekst dan de NBG vertaling.
Marcus 16:9 St.vert.
"En als [Jezus] opgestaan was, des morgens vroeg op de eerste dag der week verscheen Hij eerst aan Maria Magdalena."
Op diezelfde eerste dag van de week heeft Jezus zich getoond aan zijn discipelen.
Johannes 20:19
"19 Toen het dan avond was op die eerste dag der week en ter plaatse, waar de discipelen zich bevonden, de deuren gesloten waren uit vrees voor de Joden, kwam Jezus en stond in hun midden en zeide tot hen: Vrede zij u!"
Dan zijn er nog twee teksten die over de eerste dag der week gaan en die staan in Handelingen en Korinthiërs.
Handelingen 20:7
"En toen wij op de eerste dag der week samengekomen waren om brood te breken, hield Paulus een toespraak tot hen en, daar hij van plan was de volgende dag te vertrekken, zette hij zijn rede voort tot middernacht."
1 Korinthiërs 16:2
"elke eerste dag der week legge ieder uwer naar vermogen thuis iets weg, en hij spare dit op, opdat er niet eerst na mijn komst inzamelingen moeten gehouden worden."
Nu kunnen we al die teksten met elkaar gaan bespreken, maar het kan ook wel interessant zijn zijn om dat eens op een andere manier te doen.
In een bijbel met kanttekeningen heb ik een lijst met acht redenen gevonden waarom christenen de zondag vieren, de eerste dag van de week dus. Laten we die lijst eens nalopen. De teksten die we net allemaal gelezen hebben komen dan vanzelf aan bod.